دانلود پایان نامه رشته معارف اسلامی
بررسی کامل و جامع تاریخ اسلام
مقدمه
جزیرة العرب به صورت شبه جزیرهای است بزرگ كه به گفته اطلس السیرة النبویه /18 با مساحتی بیش از سه میلیون كیلومتر مربع در انتهای جنوب غربی آسیا قرار دارد. از غرب به خلیج عَقَبَه و دریای سرخ و از شرق به دریای عُمان و خلیج فارس و از جنوب به خلیج عدن و از شمال به سرزمین عراق و اردن (بادیة الشام) محدود است. جزیرة العرب دارای سه بخش اصلی است؛ بخش مركزی كه وسیعترین قسمت جزیرة العرب را تشكیل میدهد و به صحرای عرب معروف است، بخش شمالی به نام حجاز است كه شهرهای مهم مكه و مدینه در آن قرار دارد و بخش جنوبی كه شامل منطقه یمن است. جزیرة العرب دارای بیابانهای خشك و بیآب است و به جز در برخی مناطق مانند یمن، طائف و مدینه كشاورزی رونق چندانی ندارد.
كار عمدة ساكنان جزیرة العرب در صدر اسلام دامداری، بازرگانی و داد و ستد بود. چون این منطقه بین كشورهای آسیا و اروپا قرار داشت از نظر تجارت حائز اهمیت بود. در روزگاران قدیم چینیها و هندیها كالاهای خود را از این طریق به اروپا و مصر حمل میكردند. وجود كعبه كه مطاف و مورد احترام مردم جاهلیت بود اهمیت آن را دو چندان میكرد. با این وصف جزیرة العرب منابع اقتصادی و درآمد قابل اعتنایی نداشت، به همین سبب هیچ یك از كشورگشایان آن روزگار مانند امپراتوریهای روم و ایران، جز در برخی موارد، چشم طمع بدان ندوخته بودند.
کلمات کلیدی:
بعثت
جزیرة العرب
تاریخ اسلام
وضعیت سیاسی و اجتماعی
دو طایفه بزرگ در جزیرة العرب زندگی میكردند، قحطانیان در جنوب و عدنانیان در شمال. قحطانیان عرب اصیل بودند كه به آنان عرب عاربه میگفتند و عدنانیان عرب مستعربه یعنی عرب غیر اصیل بودند، هر چند برخی از نویسندگان عرب مانند مؤلف اطلس السیرةالنبویه /24 در وجود عرب مستعربه تشكیك كرده و منكر آن شدهاند و عصر حضرت ابراهیم7 را عصر عربی میدانند. مردم این سرزمین خصوصاً شمال آن خشن، متكبر، خونخوار و چپاولگر بودند و گاهی برای مسألهای بسیار جزئی جنگی بس طولانی برپا میداشتند. در جزیرة العرب به جز یمن، یمامه، عمان و بحرین نظام پادشاهی و حاكمیت دولت مركزی وجود نداشت. حاكمان قسمتی از این سرزمین همان رؤسای قبایل بودند كه تدبیر امور به دست آنان انجام میشد. در شهر مكه نیز سران طوایف در مسجدالحرام یا دارالنَّدْوَه انجمنی تشكیل میدادند و مشكلات بازرگانی، اختلافات قبیلهای و دیگر مسائل و معضلات را حل میكردند. در هر طایفهای از قریش رئیسی بود و به نوشته محمد بن حبیب بغدادی در كتاب المُنَمَّق /331 ریاست قریش با عبد مناف بود و سپس به فرزندانش هاشم و عبدالمطلب رسید. عبدالمطلب در فضل و بزرگواری و شرافت از همه بالاتر و برتر بود. یعقوبی 2/11 مینویسد: قریش میگفتند عبدالمطلب ابراهیم دوم است.
در حجاز جز همان پیمانهایی كه بین قبایل منعقد میگشت و به موجب آن حقوق هر قبیله و وابستگان آن محترم شمرده میشد قانون دیگری وجود نداشت و اگر فردی جزء قبیلهای نبود و یا پیوندی با دیگر قبایل نداشت كسی از او دفاع و حمایت نمیكرد. بهطور طبیعی قبایل بزرگتر از حقوق بیشتری برخوردار بودند و میتوان گفت زور و شمشیر یگانه قانون آن دیار بهشمار میآمد.
دین و فرهنگ
گویند عربهای حجاز در قدیم تابع دین حنیف یعنی پیرو آیین حضرت ابراهیم7 بودند ولی بعدها به بتپرستی گرایش پیدا كردند. دین مسیح در نجران و آیین یهود در مدینه پیروانی داشت با این وصف این دو دین هم چندان رونقی نداشت. بنابه بعضی اقوال آیین صابئی، مانوی و زرتشتی در برخی قبایل عرب رواج داشته كه از نظر تاریخی چندان قابل اثبات نیست. به هر حال مقارن ظهور اسلام بیشتر مردم جزیرة العرب بتپرست بودند.
مردم حجاز به طور عموم از نظر سطح معلومات و فرهنگ تقریبا در حد صفر بودند و به طور نیمهوحشی زندگی میكردند. تودهای از خرافات و افسانه سراپای آنان را پوشانده بود تا آن‌جا كه دختران خود را زنده به گور میكردند! قرآن در سورة تكویر آیة هشت و نه میفرماید: (وَإِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ * بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ) و آن‌گاه كه از دختر زنده به گور شده پرسیده شود كه به كدام گناه كشته شده است؟
امیرالمؤمنین علی7 در نهجالبلاغه /68 میفرماید: «شما ای گروه عرب بدترین آیین را داشتید و در بدترین سرزمین بودید، در بین سنگهای سخت و مارهای گزنده میخوابیدید، آب تیره مینوشیدید و غذای ناگوار میخوردید، خون یكدیگر را میریختید و پیوند خویشاوندی را قطع میكردید، بتها در میان شما برپا و گناهان سراپای شما را فرا گرفته بود».
تمامی این مشكلات، نابسامانیها و بیفرهنگیها را قرآن در یك جمله كوتاه در آیه صدوسه آلعمران چنین بیان كرده است: (وَكُنْتُمْ عَلَی شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا) بر لب پرتگاهی از آتش بودید كه خدا شما را از آن رهانید. و از این روست كه در آیه صد و شصت و چهار همین سوره نیز میفرماید:
(لَقَدْ مَنَّ اللهُُ عَلَی الْمُؤمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَ یُزَكِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلاَلٍ مُبِینٍ).
هر آینه خداوند بر مؤمنان منّت نهاد آن‌گاه كه از خودشان فرستادهای در میانشان برانگیخت كه آیات او را برایشان میخواند و پاكشان میسازد و به آنان كتاب و حكمت میآموزد، هر چند پیش از این در گمراهی آشكار بودند.
فهرست
پیشگفتار 17
مقدمه 21
آشنایی اجمالی با جزیرةالعرب 21
اوضاع جغرافیایی و اقتصادی 21
وضعیت سیاسی و اجتماعی 22
دین و فرهنگ 23
بخش اول: دوران قبل از بعثت
گفتار اول: ولادت رسول خدا ...و آیین پیامبر قبل از بعثت 27
ولادت رسول خدا 28
دوران شیرخوارگی 29
خاطرات صحرا 32
بازگشت به آغوش مادر 33
سفر شام 34
جنگهای فجار 36
پیمان جوانمردان 37
سفر تجاری به شام 38
ازدواج با حضرت خدیجه 40
خطبة عقد 41
نصب حجرالاسود 44
ولادت برادر و جانشین 45
شغل و معیشت پیامبر 47
آیین پیامبر قبل از بعثت 48
خلاصه گفتار 52
خود آزمایی 54
بخش دوم: دوران بعد از بعثت
گفتار دوم: بعثت ...و بهانه جویی سران شرک 57
بعثت 58
نقد و بررسی حدیث عایشه 60
تاریخ بعثت 63
امیرالمؤمنین پیشگام در اسلام 65
اسلام جعفربن ابیطالب 67
دعوت خویشاوندان 68
دعوت عمومی 70
واكنش قریش 72
خانه ارقم 75
اسلام حمزة بن عبدالمطلب 76
تطمیع عتبه 79
ملاقات ولید 80
بهانهجویی سران شرك 82
خلاصه گفتار 83
خود آزمایی 84
گفتار سوم: آخرین پیشنهاد ...و سال اندوه 85
آخرین پیشنهاد 86
شكنجه و آزار 87
هجرت به حبشه 88
تعداد مهاجرت به حبشه 92
لجاجت قریش 93
تیزهوشی ابوطالب 93
سخنان تاریخی جعفر 94
نیرنگ جدید عمروعاص 97
حسن استفاده ابوطالب 98
مشكلات مهاجران 98
بازگشت عدهای از مهاجران 100
عهدنامه بیدادگری 101
حماسه بزرگ شعب ابوطالب 102
استقامت حیرتانگیز بنیهاشم 104
گشایش الهی 106
علت رفتن به شعب 107
منشور جاوید ابوطالب 109
سال اندوه 111
خلاصه گفتار 112
خود آزمایی 115
گفتار چهارم: به سوی طائف ...و در راه یثرب 117
بهسوی طائف 118
بازگشت به مكه 121
اسراء و معراج 122
دعوت قبایل 123
اولین مسلمانان یثرب 124
نخستین بیعت عقبه 125
دومین بیعت عقبه 126
علل گرایش یثربیان به اسلام 128
مقدمات هجرت 130
هجرت تكلیف شرعی 132
تعداد مهاجران 134
توطئه بزرگ قتل پیامبر 134
غار ثور 138
در راه یثرب 140
خلاصه گفتار 141
خود آزمایی 143
بخش سوم: دوران پس از هجرت
گفتار پنجم: یثرب سرای هجرت ...و تغییر قبله 147
یثرب سرای هجرت 148
هجرت امیرالمؤمنین 151
ورود به یثرب 152
پیریزی بزرگترین تمدن بشر 154
مشخصات مسجد پیامبر 156
سرافرازی امیرالمؤمنین 157
پیمان برادری 158
تشكیلات یهودیان یثرب 160
پیمان عمومی مدینه 161
حركتهای نظامی 164
غزوه ذات العشیره 165
سریه عبدالله بن جحش 165
تغییر قبله 167
خلاصه گفتار 169
خود آزمایی 171
گفتار ششم: جنگ بدر ...تغییر مسیر تجاری قریش 173
جنگ بدر 174
اطلاع قریش از حركت پیامبر 175
رایزنی نظامی 177
داستان سایبان 179
ارزیابی قریش از سپاه اسلام 181
آغاز نبرد 182
فروپاشی سپاه قریش 184
غنایم و سرنوشت اسیران 185
حضور فرشتگان در بدر 188
نقش علی در پیروزی بدر 189
جنگ بدر از دیدگاه قرآن 190
پیامدهای جنگ بدر 191
ازدواج امیرالمؤمنین7 193
جنگ بنیقینقاع 193
جنگ سویق 195
تغییر مسیر تجاری قریش 196
خلاصه گفتار 197
خود آزمایی 198
گفتار هفتم: جنگ احد ...و ارزیابی جنگ احد 199
جنگ احد 199
اطلاع پیامبر از حركت قریش 200
موقعیت جغرافیایی جنگ احد 201
مشورت نظامی با اصحاب 203
حركت بهسوی احد 204
صفآرایی و آغاز پیكار 205
حمله خالد بن ولید 207
شایعه قتل رسول خدا 208
پیمان بر كشتن پیامبر 211
رشادت امیرالمؤمنین 212
داماد شهید 215
مثله كردن شهیدان 215
شیطنت ابوسفیان 216
نگرانی مدینه و دفن شهدا 218
بازگشت به مدینه 220
عقبنشینی مشركان 220
جنگ احد از نگاه قرآن 221
ارزیابی جنگ احد 222
خلاصه گفتار 224
خود آزمایی 225
گفتار هشتم: غزوه حمراء الاسد ...و غزوه دومة الجندل 227
غزوه حمراء الاسد 228
سریه ابوسلمه 230
حادثه رجیع 231
حادثه بئر معونه 232
جنگ بنینضیر 234
نصیحت ابنصوریا 236
كارشكنی منافقان 237
شجاعت امیرالمؤمنین 239
تسلیم شدن بنینضیر 240
تقسیم غنایم 241
نتایج جنگ بنینضیر 242
جنگ بنینضیر از نظر قرآن 243
تحریم خمر 244
بدر الموعد 246
غزوه ذاتالرقاع 248
غزوه دومة الجندل 248
خلاصه گفتار 249
خود آزمایی 251
قیمت: 50٬000 تومان
قیمت: 44٬000 تومان
قیمت: 50٬000 تومان